W dniu 1grudnia 2006 r. w klasie III b gimnazjum odbyła się konferencja naukowa na temat stanu współczesnej polszczyzny. Uczniowie w formie referatów przedstawili wyniki swoich badań. Ich zadaniem było sprawdzenie, jaki jest stan współczesnej polszczyzny w najbliższym środowisku, jakim językiem posługuje się młodzież, dorośli, a jakim pokolenie ludzi najstarszych; czy śląska gwara nadal jest tak powszechna jak dawniej. W wyniku uczniowskich badań okazało się, iż najczęściej posługujemy się gwarą śląską, ale często korzystamy też z zapożyczeń z języków obcych. Uczniowie przedstawiając swoje referaty posłużyli się przygotowanymi przez siebie pomocami m.in. wykresami, plakatami, słowniczkami a także na konkretnych przykładach pokazali różnice między językiem polskim literackim a językiem używanym na co dzień.
A oto fragmenty prac uczniów:
„Na Śląsku spotykamy się z bardzo różnymi odmianami języka polskiego. Innym językiem są pisane książki, innym mówią nasi dziadkowie, rodzice, w końcu młodzież używa bardzo specyficznej mowy polskiej. (…) Przez wielu językoznawców śląska gwara uznawana jest za dialekt języka polskiego, przez innych uważana jest za samodzielny język śląski. Na kształtowanie się słownictwa dialektu miały wpływ zapożyczenia z języków: polskiego, czeskiego, niemieckiego oraz częściowo słowackiego. W dialekcie tym przeważa źródłosłów słowiański, przy czym znaczna część wyrażeń bliższa jest raczej językowi staropolskiemu niż współczesnej polszczyźnie. Dialekt śląski nie jest jednolity i na różnych obszarach kulturowo – historycznych spotkać można zarówno różne znaczenia tych samych słów, jak i ich różna wymowę. Większość językoznawców uważa gwarę śląską za zespół dialektów języka polskiego posiadający, co najmniej trzy odmiany różniące się zarówno słownictwem, jak i fonetyką. Obecnie trwają prace nad utworzeniem śląskiego języka literackiego, ustandaryzowaniem zasad tego języka oraz wypracowaniem jego formy pisanej, której podstawy istnieją obecnie w postaci różnorodnych, często bardzo odmiennych propozycji kodyfikacyjnych. Do problematyki sklasyfikowania języka śląskiego należą w tej chwili m.in. takie zagadnienia, jak wybór cech charakterystycznych zespołu gwar śląskich, które zostaną uznane za kanon tego języka, oraz który z języków – morawski, polski czy czeski – będzie mieć większy wpływ na niego od strony strukturalnej.”
Wojciech Ciesielski, Mateusz Zamęcki, Jakub Syty
„Jaka mową posługują się pobliscy mieszkańcy? Postanowiłyśmy przeprowadzić badania na naszej ulicy Folwark. Wydawało nam się, że będzie to bardzo interesujące doświadczenie, które pozwoli nam na dogłębne poznanie mowy naszych sąsiadów. Na początku wyruszyłyśmy w teren, żeby przeprowadzić ankietę, w której mieszkańcy mieli opowiedzieć się, czy na co dzień posługują się językiem polskim, gwarą śląską czy też slangiem młodzieżowym. Poniżej zamieściłyśmy wykres obrazujący wyniki ankiety.
Ponieważ gwara śląska jest najczęściej używana, postanowiłyśmy ją bliżej przedstawić. Na kształtowanie się słownictwa dialektu miały wpływ zapożyczenia z języków: polskiego, czeskiego, niemieckiego oraz częściowo słowackiego. W dialekcie znaczna część wyrażeń bliższa jest raczej językowi staropolskiemu niż współczesnej polszczyźnie. Dialektem śląskim posługiwano się na tych terenach już od dawna, jednak na jego ewolucję wpłynęło wiele czynników. W czasie okupacji niemieckiej nakazano posługiwanie się językiem niemieckim. W tych czasach do naszego języka dołączono wiele nowych słów lub też przekształcano już obecne. Ponadto ludność śląska często zawierała małżeństwa z Czechami (szczególnie na Śląsku Cieszyńskim), toteż dialekt śląski wzbogacił się o słowa zapożyczone z języka czeskiego. Języka polskiego na naszej ulicy używają osoby, które przeprowadziły się tutaj z innych rejonów. Młodzież natomiast posługuje się slangiem, aczkolwiek bardzo rzadko. Młodzi ludzie częściej posługują się językiem polskim, gdyż wymaga się tego w szkołach, urzędach. Nawet osoby starsze nie mówią czystą gwarą. Z roku na rok coraz bardziej zanika prawdziwa gwara śląska. Jeśli nie będziemy o niej pamiętać, nic z niej nie zostanie dla przyszłego pokolenia. A przecież między innymi na niej polega urok i wartość naszych terenów.”
Sabina Wolny, Mirella Wita, Agata Knapek